Historia

Zaborze sięga swoją historią XVI wieku. Związane jest ściśle z historią sąsiedniego Grojca, gdyż stanowiło prawie do końca XIX wieku integralną jego część. Wieś była więc kolejno własnością Zemów, Porębskich, Szembeków i Bobrowskich, którzy w określonym czasie władali dobrami w Grojcu.

Dotyczyło to również innych folwarków jak Łazy i znacznie późniejszego Adolfina. Zaborze po raz pierwszy jako "Podborze" (określane od strony miasta Oświęcimia) pojawia się na mapie Księstwa Oświęcimsko-Zatorskiego wykonanej przez Stanisława Porębskiego w 1563 roku, a opublikowanej w Wenecji w tym samym roku.

 

Pierwszymi samodzielnymi właścicielami Zaborza byli Chwalibogowie, jako że właścicielka Grojca, wdowa po zmarłym Adolfie Bobrowskim (założycielka folwarku "Adolfin") w 1859 r. wyszła po raz drugi za mąż za Kornela Chwaliboga . Spadkobiercy Kornela w 1905 r. sprzedali cały uszczuplony, zadłużony majątek w Grojcu księciu Aleksandrowi Radziwiłłowi, a sobie zostawili Zaborze, z uwagi na bliskość miasta. Statystyka właścicieli dóbr z 1857 roku (8lat po uwłaszczeniu chłopów) przy dobrach Zaborze wymienia nazwisko W. Chwaliboga, podając obszar posiadłości dworskiej: 448 morgów austriackich przy areale chłopskim tylko 291 morgów i liczbie mieszkańców ówczesnej wsi - 279.

 

Mimo wydzielenia i oddzielenia się wsi Zaborze jej mieszkańcy cały czas należeli do parafii Grojec, jak również do powstałego w XIX wieku obwodu szkolnego. Autor opracowania "Parafia Grojec 1680-2000" W. Mizgalski odnotowuje w swej książce, iż w latach 70-tych i 80-tych XIX w. złożono składki na utrzymanie szkoły w Grojcu. Zrobiły to m.in. dwie gromady: Zaborze i Łazy .Istnieją również wzmianki, że proboszcz w ogłoszeniach wyznacza kolejnych parafian z Zaborza, którzy mają po niego przyjechać furmanką, aby go dowieźć na naukę religii zaborskich dzieci.

 

Nadmienić należy, że w tym czasie poszczególne wsie zgodnie z administracją austriacko-galicyjską były określane jako jednostkowe gminy z wójtem na czele. Na stronie 233 cytowanego wyżej opracowania czytamy: "Wydział powiatowy w Białej z dnia 8 maja 1880 r. (...) przesyła urzędowi parafialnemu w Grojcu 19 złr. (złotych reńskich) dla rozdzielenia pieniędzy głodem dotkniętych w gminie Zaborze podług załączonego wykazu przez urząd parafialny i gminny". To pośrednictwo parafii wynikało nie tyle z braku zaufania do urzędu wójta w Zaborzu, ale głównie z tego powodu, że ten najczęściej nie umiał się podpisać.

 

Herbem Zaborza są lany pól oraz trzy drzewa w głębi, symbolizujące dawny bór. Taką pieczęcią kolejni wójtowie znakowali przychodzące pisma. Na początku drugiej dekady XX wieku majątek zaborski wraz ze stawami nabył (niektórzy mówią, że wygrał w karty) baron Jan Czecz, który znacznie poprawił i unowocześnił jego gospodarkę. Działał on w Banku Spółdzielczym i Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Piast" w Oświęcimiu, przyczyniając się do jej rozwoju. Niestety okupant hitlerowski w 1939 roku wysiedlił właściciela i skonfiskował jego majątek. Wraz z dobrami porębskimi hrabiów Tyszkiewiczów stworzył gospodarstwo zaopatrujące pobliskie lagry w żywność. Podlegało ono tzw. Bezirk-Landwirtowi z siedzibą najpierw w dworze porębskim, a następnie zaborskim.

 

Po wojnie, podczas reformy rolnej, majątek barona Czecza został częściowo rozparcelowany. Stawy i budynki dworskie przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rybackiemu "Adolfin" w Grojcu. W budynku dworskim zorganizowano szkołę podstawową a następnie przedszkole.

 

 

Bronisław Jania